Fatalne ósemki w czechosłowackiej historii oczami Czechów
Rok 2018 obfituje w liczne rocznice wydarzeń przełomowych dla czeskiej polityki i państwowości. Jedną z nich jest obchodzona 21 sierpnia 50. rocznica inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968 r.
Wydarzenia z nią związane oceniane są przez Czechów jako najbardziej tragiczne dla losów czeskiego państwa. Interwencja dokonała się „bez wiedzy prezydenta republiki, przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego, premiera, czy pierwszego sekretarza KC KSČ”, czytamy w oświadczeniu kierownictwa Czechosłowackiej Partii Komunistycznej, które transmitowało wówczas czeskie radio. Przed jego siedzibą rozgrywały się też jedne z najbardziej krwawych epizodów inwazji.
W 2018 r. mija 100 lat od powstania niepodległej Republiki Czechosłowackiej. Jednocześnie mija 50 lat od praskiej wiosny, brutalnie stłumionej właśnie interwencją wojskową Układu Warszawskiego (cz. Varšavská smlouva). Do tego dochodzi 70. rocznica przewrotu lutowego, podczas którego władza w Czechosłowacji oficjalnie została przejęta przez członków partii komunistycznej w 1948 r. oraz fakt, że za kilka tygodni minie 80. rocznica układu monachijskiego. „Osudové osmičky”, a więc fatalne, przełomowe ósemki – tak losy państwa czechosłowackiego i czeskiego opisują między innymi media i socjologowie z Czeskiej Akademii Nauk.
Okazuje się, że wśród tychże wydarzeń najbardziej krytycznie Czesi oceniają właśnie zajęcie ówczesnej Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej przez wojska ZSRR, Bułgarii, NRD, Polski i Węgier. Z badań socjologicznych wynika, że 76 proc. Czechów uznało wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego do państwa czechosłowackiego za negatywne. To najwięcej spośród pozostałych, uznawanych powszechnie za krytyczne dla czeskiej niepodległości i państwowości. Na drugim miejscu z 74 proc. jest utworzenie Protektoratu Czech i Moraw, państwa będącego swego rodzaju europejską kolonią Niemiec, powstałą formalnie 16 marca 1939 r. na mocy dekretu Hitlera, który sprawował w nim w faktyczną władzę. Sam traktat monachijski znalazł się na trzecim miejscu - 69 proc., a komunistyczny przewrót na czwartym - 67 proc. Oceny te obrazuje poniższy Wykres 1. Wśród innych wydarzeń i okresów znalazły się jeszcze: państwo słowackie w latach 1939-1945 - 58 proc., lata 50. - 54 proc., autonomia Słowacji w 1938 r. - 40 proc., lata 70. i 80. - 31 proc.
Wykres 1. Najbardziej krytycznie oceniane okresy lub wydarzenia według czeskiej opinii publicznej (CVVM, 12. červen 2018 r.)
Wydarzenia praskiej wiosny i ich apogeum w postaci militarnej interwencji na ulicach czechosłowackich miast jako kluczowe dla czeskiej historii znalazły się na trzecim miejscu, tuż za aksamitną rewolucją w 1989 r. i powstaniem oraz funkcjonowaniem samej Czechosłowacji w 1918 r. Za nimi znalazła się druga wojna światowa i między innymi podział Czechosłowacji w 1993 r. (Wykres 2.) Wstąpienia Republiki Czeskiej do Unii Europejskiej znalazło się dopiero na ósmym miejscu - 11 proc. (Vstup ČR do EU 2004).
Wykres 2. Wydarzenia i okresy kluczowe w historii 20. i 21. wieku według czeskiej opinii publicznej (CVVM, 12. červen 2018 r.)
Prawdopodobnie jedną z przyczyn tego, że wydarzenia te podkreślane są tak bardzo przez Czechów, jest to, że nadal pozostają on w ich pamięci i bezpośrednio ich dotknęły (utrata pracy, aresztowania, śmierć bliskich, emigracja). Inwazja w 1968 r. znalazła się na drugim miejscu wśród wydarzeń, które zaznaczyły się w ich osobistym życiu. Jako wydarzenie, które znacząco wpłynęło na ich egzystencję lub losy ich rodzin wskazało ją 16 proc. Na pierwszym miejscu podawana jest wciąż aksamitna rewolucja - 54 proc. (Wykres 3).
Wykres 3. Wydarzenia, które znacząco wpłynęły na Twoje życie lub życie Twojej rodziny (CVVM, 12. červen 2018 r.)
Foto: Premier Andrej Babis podczas uroczystosci rocznicowych przed siedzibą Czeskiego radia; vlada.cz
