Znamy laureatów najważniejszej nagrody literackiej w Czechach - Magnesia Litera
Najważniejszą w Czechach nagrodę literacką w tym roku otrzymała powieść Hella. To debiut pisarski rusycystki z Pragi Aleny Machoninovej. Autorka podejmuje próbę rekonstrukcji losów i życia wewnętrznego Heleny Frischerovej – czeskiej Żydówki, która była pierwowzorem postaci Ri z powieści Jiříego Weila Moskva-hranice. Najlepszym utworem prozatorskim została książka poety Marka Torčíka, który zadebiutował prozą pt. „Rozkład pamięci”.
Organizatorzy wręczyli nagrody w pozostałych kategoriach, w tym wprowadzoną w zeszłym roku nagrodę za zasługi dla kultury książki. Zdobył ją poeta Tomáš T. Kůs za promocję czeskiej poezji slamowej oraz wspieranie i popularyzację literatury.
W zwycięskiej książce Machoninová zastanawia się nad szerszymi kontekstami, przeszłością i teraźniejszością Rosji, związkami między literaturą a rzeczywistością, a także własną podróżą do osobowości Heleny Frischer. Pierwotnie sądzono, że Hella wraz z mężem została rozstrzelana na skutek stalinowskiego terroru. Jednak kilka lat temu wyszło na jaw, że spędziła dziesięć lat w gułagu, a po zwolnieniu mieszkała w Moskwie aż do swojej śmierci w 1984 roku.
Poeta Torčík w swojej prozie „Rozkład pamięci” (Rozložíš paměť) opisuje nieszczęśliwe dzieciństwo i dorastanie queerowego chłopca w małym morawskim miasteczku, które nie wybacza inności. Zdaniem jurorów książka o rodzinie, znęcaniu się, alkoholizmie czy radzeniu sobie z odmienną orientacją seksualną jest próbą przeniesienia wątków literatury światowej na czeski kontekst.
Literę w kategorii debiut roku zdobył Eli Beneš za „Lekką utratę samotności” (Nepatrná ztráta osamělosti), której bohaterem jest żydowski chłopiec, który przeżył obóz zagłady i marsz śmierci, po czym wraca do rodzinnej Pragi.
Nagrodę czytelników zdobył Martin Moravec pt. „Między niebem a pacjentem” (Mezi nebem a pacjentem), będącą wywiadem z lekarzem pogotowia lotniczego Markiem Dvořákiem.
Literą w kategorii publicystyka nagrodzono prowokacyjną książką filozofki Teresy Matějčkovej „Bóg jest martwy, nic nie jest dozwolone”, zawierającą eseje napisane w latach 2022- 2023 dla Tygodnia Echo. Porusza takie tematy jak podcasty, ruch #MeToo, znikający ojcowie czy technologiczne próby osiągnięcia nieśmiertelności. Matějčková była wymieniana jako faworytka do nagrody. W tym roku bukmacher Tipsport umożliwił obstawienie zwycięzcy i przy najwyższym kursie 4:1 wyprzedziła Torčíka i Machoninovą.
Za najlepszy przekład jury uznało tłumaczenie książki Laszla Szilagyi pt. „Trzeci most”, którą przetłumaczyła Marta Pato, zaś Literę w kategorii naukowej dostała książka pt. Łąka ze zbiorowym autorstwem.
Nagrody Magnesia Litera w kategoriach gatunkowych zdobyli: Jana Jašová za kryminał Okrutny księżyc, Jan A. Kozák za fantastykę „Saga o Lundirze” i Lucie Macháčková za humorystyczną książkę „Opowieści weselne” (Svatební historky). Ich ogłoszenie po raz pierwszy w tym roku stało się częścią głównej ceremonii.
Zadaniem corocznego konkursu Magnesia Litera jest promowanie wartościowej literatury i dobrych książek. Organizatorzy dążą do tego, żeby robić to bez ograniczeń i niezależnie od gatunku. Według nich na taką samą uwagę zasługują pisarze, poeci, tłumacze, wydawcy, a także naukowcy i teoretycy. Dlatego też nagroda została podzielona na dziewięć kategorii, jury jest zawsze delegowane przez odpowiednie społeczności i organizacje. Laureatów i posiadaczy tytułu Książki Roku wybierają ludzie z branży wydawniczej: od pracowników naukowych po bibliotekarzy i księgarzy. Nagroda literacka Magnesia Litera przyznawana jest corocznie od 2002 roku.
Dla osób zaczynających przygodę z najnowszą czeską literaturą jest to jedna z najlepszych rekomendacji, ponieważ sporo laureatów zostało już przetłumaczone na język polski.
19 kwietnia 2024 r., Źródło: ČTK i https://www.magnesia-litera.cz/#nominace